Wat bepaalt of een ICT-toepassing door vrijwel iedereen gebruikt wordt in een school?

Wat bepaalt of een ICT-toepassing door vrijwel iedereen gebruikt wordt in een school? In 2012 deed het lectoraat Teaching, Learning & Technology (voorheen eLearning) i.s.m. Kennisnet onderzoek naar de factoren die een rol spelen bij de acceptatie en duurzame implementatie van ICT in het onderwijs. Daar heb ik toen ook een blogpost over geschreven. Vandaag heb ik in het zogenaamde DLWO-overleg van Hogeschool Inholland een korte bijdrage verzorgd over dit onderzoek, en het daarbij behorende prototype van de implementatiesuccesvoorspeller. 

Hieronder de Prezi ter ondersteuning van de bijdrage.

In het onderzoek hebben we zes leerpraktijken bestudeerd waarbij sprake was van zogenaamde duurzame implementatie van een ICT-toepassing. Leerpraktijken waarvan de vier in balans waren en waar vrijwel iedereen in de school de ICT-toepassing gebruikte.

Emergent – good – shared
Een dergelijk gedeelde leerpraktijk ontstaat in fases. We kennen allemaal wel de collega’s die starten met een nieuw initiatief, collega’s die een ICT-toepassing ontdekken en deze gaan uitproberen in de school daarmee experimenteren.  Noem deze collega de pionier (bekijk ook de webinar van Jos Fransen over de ‘pionier als bruggenbouwer’ en/of lees het artikel in 4W) met als mogelijk resultaat een emergent practice. Vervolgens deelt deze pionier deelt zijn ervaringen met collega’s, waarvan een aantal wellicht besluiten om deze toepassing ook inzetten. Dit zijn de early adopters, die daarbij ondersteuning krijgen van de pionier. Binnen de school wordt er op deze wijze ook meer kennis verzameld over het werken met de ICT-toepassing. Belangrijk hierbij is dat de ICT-toepassing aansluit bij de behoeften van docenten en /of het team, de toepassing is eenvoudig in het gebruik (veel gewin, genot en gemak, weinig gedoe) en kan worden afgestemd op de specifieke context van de docent. De good practice krijgt vervolgens veel aandacht in de school, en dan komt er een moment waar iemand een besluit neemt: alle docenten krijgen training in het werken met de ICT-toepassing, of de inzet wordt minder vrijblijvend. De late adopters gaan de toepassing ook gebruiken, en ontwikkeld zich langzaam maar zeker een shared practice.

Dit vraagt wel wat van een team. Zo dienen de collega’s wel open te staan voor de vernieuwing, en voor de inzet van ICT in het algemeen. Het vraagt ook een cultuur waar sprake is van goede samenwerking tussen collega’s (feedbackcultuur). De pionier en de early adopters hebben daarbij ondersteuning nodig van het management. Het vraagt een specifiek type leiderschap die gericht is op het leren van professionals en het leren van het team: transformatief leiderschap. De leidinggevende dient een voorstander te zijn van ICT en stimuleert de pionier(s) en het team in hun ontwikkeling. Het is belangrijk dat de leidinggevende de pionier(s) goed positioneert in de organisatie zodat zij effectief  hun werkzaamheden kunnen uitvoeren.

Kenmerken
De vier belangrijkste variabelen die van invloed zijn op brede acceptatie en duurzame implementatie kunnen we dus groeperen onder vier kenmerken, die overigens ook onderling gerelateerd zijn:

1. de kenmerken van pioniers
2. de kenmerken van de ICT-toepassing
3. de kenmerken van collega’s en het team
4. kenmerken van het leiderschap in de schoolorganisatie.

Implementatiesuccesvoorspeller
Aan deze vier kenmerken is een vragenlijst gekoppeld met 12 (4×3) vragen. De gemiddelde scores worden uitgezet in een radar-grafiek. Hoe groter en regelmatiger de vorm, hoe meer sprake lijkt te zijn van duurzame implementatie. Dit instrument, die we voorlopig even de ‘implementatiesuccesvoorspeller’ noeme, is een eerste opzet en niet gevalideerd, maar heeft de potentie om een bijdrage leveren aan het voorspellen van brede acceptatie en duurzame implementatie in een specifieke context.

Tijdens het DLWO-overleg werden al veel voorbeelden van projecten genoemd waar deze validering zou kunnen plaatsvinden. Dat is mooi, het onderstreept m.i. het streven van Inholland naar breed gedragen implementatie van ICT en dat kan niet zonder aandacht voor het leren van professionals, leiderschap en doelgerichte inzet van ICT.