Plato en Socrates. Waarheid en vrijheid. Hoe ziet het onderwijs van morgen er uit en hoe halen we het beste uit onze leerlingen? Op deze vraag zoekt Rob Wijnberg een antwoord in een aflevering van VPRO’s Tegenlicht van maandag 23 maart. In “Hoogvliegen in laagland” is Wijnberg in gesprek met Frank Furedi, Robbert Dijkgraaf en John Moravec.
Waarheid
Volgens Frank Furedi, schrijver van het boek Where Have All The Intellectuals Gone, hebben wij geen vertrouwen meer in onze leerlingen, omdat wij, de docenten, hen niets leren. Hij ziet een paradox in het onderwijs. Het onderwijs praat veel over kennis en kennisvergaring, maar besteedt tegelijkertijd steeds minder aandacht aan de daadwerkelijke kennis. De zoektocht naar waarheid, academische kennis, is gestaakt! Hij hekelt het leren leren, want waarom gaat het onderwijs niet over wat je leert? De docent als coach vindt hij een zwaktebod. De docent moet de kennisautoriteit zijn voor de klas en duidelijke signalen afgeven aan jongeren, die daardoor zekerheid en vertrouwen krijgen om te functioneren in de maatschappij. Docenten durven jongeren niet meer uit te dagen als het gaat om academische kennis! Furedi stelt dat wij onverantwoordelijk bezig zijn in het onderwijs, door leren bloot te stellen aan toeval.
Plato zegt: zekere kennis en vaststaande sociale normen moeten door onderwijs worden overgebracht. Op die manier ontwikkeld de mens zich tot zijn ware zelf en deugdzame burger (quote Wijnberg)
Vrijheid
John Moravec, edublogger op Education Futures, stelt dat het onderwijs waar Furedi over spreekt niet meer het onderwijs van de 21e eeuw is. In het onderwijs van Furedi is de school een fabriek, waar jongeren een vast curriculum volgen door vastgestelde niveaus te doorlopen. Aan het einde zijn ze klaar om in de fabriek te werken. Maar de fabrieken zijn in onze samenleving aan het verdwijnen, die zijn naar China verplaatst. Moravec geeft aan dat we onze jongeren moeten voorbereiden op een maatschappij waar ontwikkelingen steeds sneller en complexer worden, op banen die nog niet bestaan. Wat is dan de basis die je jongeren meegeeft? Volgens Moravec is die nieuwe basis creativiteit en innovatief vermogen. Het gaat om het aanleren van systeemdenken, zodat jongeren leren patronen te herkennen op basis waarvan ze nieuwe patronen kunnen maken. Het gaat om what if-scenario’s en omgaan met chaos en onzekerheid.
Socrates zegt: Niet zozeer het aanleren van normen en waarden zijn van belang, maar het ontwikkelen van het vermogen om nieuwe waardheden en normen te scheppen (quote Wijnberg)
Onderwijs op de Obamaschool
De bovenstaande tegenstelling is kenmerkend voor het onderwijsdebat. Het vormt het landschap waarin we binnen het onderwijs discussiëren over vernieuwingen zoals het nieuwe leren en de veranderende rollen van leerling en docent.
Een paar weken geleden heb ik deze discussie gevoerd met studenten die in kader van een blok onderwijskunde werkten aan een herontwerp van het onderwijs op de Obamaschool. Mijn verhaal ging over de ontwikkelingen op het gebied van e-learning, en waar je op moet letten als je keuzes maakt om je onderwijs in te richten. Ik deed dat in de context van een maatschappij die hot, flat & crowded is (lees bijvoorbeeld deze column van Thomas Friedman)
Ik stelde de studenten de volgende vraag:
Welke type onderwijs bereidt leerlingen, onze toekomst, voor op het bedenken van oplossingen op complexe problemen zoals het energievraagstuk, het klimaatsprobleem en allerlei andere uitdagingen die een snel veranderende geglobaliseerde maatschappij met zich mee brengt? En wat zullen die uitdagingen zijn?
Het antwoord is de onderwijsvisie voor de Obamaschool, stelde ik. Met deze vraag in het achterhoofd heb ik ook naar de aflevering van Tegenlicht gekeken. Ik vind dat Moravec het juiste antwoord heeft, hoewel hij niet heel veel ‘spreektijd’ krijgt van Wijnberg.
Uitdaging
De rode draad door deze aflevering is niet zozeer de tegenstelling die gepresenteerd wordt, maar meer de noodzaak om jongeren uit te dagen in het onderwijs. Hoewel Furedi wat mij betreft de plan volledig misslaat met zijn academisch onderwijs voor een elite in een maatschappij van gisteren, waardeer ik wel zijn drang naar de waarheid. Maar ik zie het meer als nieuwsgierigheid. Als we jongeren de opdracht geven om in de toekomst technologie te ontwikkelen waardoor de opwarming van de aarde wordt tegengehouden, dan begint dat volgens mij bij nieuwsgierigheid van die jongeren. Het is de zesjescultuur waar Robbert Dijkgraaf over spreekt: waarschijnlijk functioneert ons onderwijssysteem dan niet, het is de opdracht van het onderwijs om mensen continue te blijven prikkelen. En het is de uitdaging die ook aan de basis staat aan Moravec zijn verhaal: wat wil je met de informatie doen?
Waarheid en vrijheid
De uitdaging van het onderwijs is het betrekken van leerlingen bij hun onderwijs. Dit is waar het onderwijsdebat primair om moet gaan. De discussie over waarheid vs. vrijheid is de verkeerde discussie. Ten eerste omdat het antwoord in de buurt gaat liggen van ‘best of both worlds’, ten tweede omdat het een misverstand is dat als het om vrijheid (nieuwe leren) gaat, het niet om waarheid zou gaan. Dat is juist waar het nieuwe leren omgaat. Alleen vergeten we dat soms, we zijn zo druk met de veranderende rollen, didactieken en media. Best begrijpbaar. En dan laten we onze leerlingen inderaad wel eens zwemmen, ik geef Furedi daar gelijk in. Hij zegt in de aflevering dat er geen leiderschap meer is, dat leerlingen de docent niet meer zien als autoriteit. Ik denk inderdaad dat leerlingen de docent niet automatisch meer als kennisautoriteit zien, maar wel als autoriteit als het gaat om coach, iemand die ze kan uitdagen binnen een veilige leeromgeving. Dat is waar het onderwijsdebat om moet gaan. Hoe krijgen we dat goed voor elkaar!
De waarheid hoeft niet ten koste te gaan van de vrijheid, de vrijheid hoeft niet ten koste te gaan van de waarheid.
Links
Het “educatie 3.0”- model van John Moravec
Education Futures – Hallo Tegenlicht kijkers
Polldaddy
Gelijk na de aflevering werd er een beetje nagepraat over de aflevering van Tegenlicht via Twitter. Goed moment om iets te doen met een poll, die ik via een tweet heb gepost. . Niet heel reacties, maar wel leuk om te proberen. Je kan een dergelijke poll snel inzetten. U kunt gerust stemmen! :)