Op de ADEF-ICT conferentie 9 december j.l. bezocht ik de sessie over TPACK, verzorgd door Petra Fisser. Een zelfde soort sessie had ik al eens meegemaakt op de VELON studiedag, verzorgd door haar collega Joke Voogt. Wat kan ik zeggen? Ik ben fan van het model (met name het plaatje). Ik heb zelfs een TPACK shirt.
Ik verdiep mij in dit model omdat het een belangrijk uitgangspunt is voor de implementatie van de kennisbasis ICT op de lerarenopleiding. De ADEF werkgroep ICT onderkent dit ook en neemt dit model mee in het uitwerken van een nieuwe versie van de kennisbasis ICT 2.0. Zodat ‘er meer vlees op het geraamte komt’, stelde Henk Fuchs (voorzitter van de werkgroep).
TPACK: niets nieuws
Het TPACK-model visualiseert de kennisdomeinen vakinhoud, didactiek en technologie en de interactie tussen deze domeinen. Het maakt voor docenten inzichtelijk welke kennis je nodig hebt om ICT in leerpraktijken te integreren, rekening houdend met de context van die leerpraktijk. Het model is bedoeld om docenten vanuit een onderwijsgerichte benadering na te laten denken en keuzes te maken over de inzet van technologie. Dat is geen nieuw verhaal toch? Dat bevestigd Petra Fisser in de sessie, maar volgens haar heeft het gebruik van het model twee voordelen:
- Het model maakt snel inzichtelijk waar het over gat, ook voor collega’s die zich niet bezighouden met de integratie van ICT;
- Het model kent een positief uitgangspunt. Het gaat uit van de expertise van de docent op het gebied van vak en didactiek.
Ik gebruik het model in mijn trainingen ‘eLearning’ voor studenten van de lerarenopleiding. Zij ervaren het als prettig om vakinhoud en didactiek als vertrekpunt te nemen (bekend, veilig, ‘normaal voor een docent’) om op basis daarvan keuzes te maken over de inzet van technologie (vaak nog onbekend, vaak als drempel ervaren, ‘wat is het nut?’). Er ontstaat beleving en meer zelfverzekerdheid, vooral als ze zien hoe krachtig de technologie kan zijn in het verbinden van leerlingen met de leerinhoud. Studenten gaan anders tegen ICT in het onderwijs aan kijken. ICT als hulpmiddel, niet als doel.
Ik waardeer dit model dus ook vanwege zijn ‘veranderkundige’ kwaliteiten, belangrijk bij de implementatie van de kennisbasis ICT in de opleiding. Want het is maar de vraag hoe ‘TPACK-bekwaam’ zijn docenten op dit moment? En hoe zit het bij mij zelf?
TPACK: The Game
In de sessie speelden we ‘TPACK: The Game“. Op basis van drie gegeven strookjes met ieder een item (vakinhoud, didactiek en technologie) bedenk je met elkaar een lesidee die aansluit bij de drie domeinen. Het gaat om de discussie die dit uitlokt, het maakt het keuzeproces transparant. Het is een krachtige interventie in het spel als je de opdracht krijgt om het item op strookje technologie te vervangen voor een hulpmiddel die je beter vindt passen bij de leerinhoud en didactiek. Zou je bijvoorbeeld altijd kiezen voor ICT? In het spel is er wel ruimte voor een ‘uitbreidingsset’, er mist een ‘cirkel’ van context waarop je de strookjes plaatst. Maar dat is snel genoeg opgelost, het is een goed spel om met studenten en collega’s te spelen, levert waardevolle discussies en er ontstaat gezamenlijk draagvlak.
TPACK en de kennisbasis ICT
Fisser stond stil bij de koppeling van TPACK met de kennisbasis ICT. Ze haalde het onderzoek “TPACK in de lerarenopleiding” aan, waar gekeken is naar de effectiviteit van strategieën voor de ontwikkeling van TPACK bij toekomstige docenten. Een van de risico’s is dat de aandacht te veel gericht is op de afzonderlijke kennisdomeinen, en niet op de integratie van en de interactie tussen de drie domeinen. In het model verschuift het domein technologie ‘boven’ het vakinhoudelijke- of didactische domein.
De indicatoren van de kennisbasis ICT zijn met name gericht op de domeinen techniek (TK) en het inzicht om de didactische uitgangspunten met technologie te ondersteunen (TPK). De kennisbases van de vakopleidingen richten op de interactie tussen leerinhoud en didactiek (PC, de vakdidactiek) en de interactie tussen technologie en leerinhoud (TC).
Hieronder de presentatie die gebruikt werd op de Velon studiedag, maar ik dacht dat deze nagenoeg hetzelfde was als die van op de ADEF ICT conferentie.