Vandaag is het SURF Trendrapport 2016 Hoe technologische trends onderwijs op maat mogelijk maken verschenen. Het rapport is geschreven door 44 experts op het gebied van technologie en onderwijs, waaronder ondergetekende. In het rapport staan dertien trends beschreven die mogelijk van invloed kunnen zijn op de inhoud en de organisatie van het onderwijs waarbij er gekeken wordt naar de wijze waarop de trends onderwijs op maat mogelijk maken. Het verschijnen van het rapport hangt samen met Dé Onderwijsdagen die vandaag, morgen en woensdag georganiseerd worden.
Context
Wilfred Rubens beschrijft de context van het trendrapport in zijn redactioneel. Deze context betreft een sterk gedigitaliseerde samenleving met gevolgen voor het onderwijs: zowel voor het curriculum als voor de didactiek. Eén van deze gevolgen betreft de toenemende vraag van studenten naar gepersonaliseerde en flexibele leerwegen waar zij zelf invloed hebben in waar, wanneer en in welk tempo zij studeren. Dat technologie hierbij een essentiële rol speelt is evident, echter het ontwerpen van dergelijke flexibele leerwegen is niet vanzelfsprekend.
Trends
Zoals gezegd, dertien trends worden beschreven in het trendrapport. Er zijn drie rode draden die de trends met elkaar verbinden.
1. Didactische verrijking
Deze rode draad betreft innovaties die het onderwijs interessanter, efficiënter, effectiever en aantrekkelijker maken.
- Virtual Reality
- Serious Gaming
- Gamification
- Internet of Things
- het Virtuele Klaslokaal
Deze laatste trend betreft mijn bijdrage over de virtual classroom-applicaties, ter voorbereiding schreef ik hier al een blogpost over. Deze trend wordt op het snijvlak geplaatst met de tweede rode draad:
2. Organiseren van flexibiliteit
Studenten studeren steeds vaker bij verschillende instellingen, in binnen- en buitenland en doen ook buiten de instituten allerlei leerervaringen op die worden gecertificeerd. De grenzen vervagen, tussen onderwijsvormen, tussen opleidingen en instellingen. Trends in deze categorie zijn:
- De student als eigenaar van zijn online identiteit
- Digitale badges en microcredentialing
- Van open content via open pedagogy naar open onderwijs
- Persoonlijke leeromgeving voor instellingsoverstijgend studeren
- Adaptieve leeromgeving voor wendbaar onderwijs.
Trend 9 en 10 overlappen met de derde rode draad:
3. Technologieën die adaptief leren mogelijk maken
Toepassingen die adaptief leren mogelijk maken. Het onderwijs dat zich aanpast aan de lerende. Trends in deze categorie zijn:
- Learning analytics
- Digitaal toetsen en learning analytics
- Kunstmatige intelligentie.
Impact
Wilfred reflecteert op de impact van de trends, want uit onderzoek blijkt dat de onderwijspraktijk ondanks technologische ontwikkelingen tot nu toe relatief stabiel is gebleven en zelden de wijze waarop leren en doceren plaatsvindt beïnvloedt. De beschreven technologieën maken gepersonaliseerd en flexibel onderwijs mogelijk, maar dat vraagt wel een beredeneerde inzet van deze technologieën.
Echter, worden de mogelijkheden van de technologieën daadwerkelijk benut dan zijn de gevolgen voor het onderwijs verstrekkend, volgens Wilfred. Allereerst kan sprake zijn van ontbundeling van het hoger onderwijs als gevolg van het organiseren van flexibilisering. De student kan instructie volgen via het instituut, maar ook via een MOOC, begeleid worden door online coaches die als ZZP-er begeleiding bieden, om uiteindelijk weer terug te komen bij het instituut voor assessment en certificering.
Een tweede gevolg is de do-it-yourself-trend waar de student veel meer eigenaar is/dient te zijn van zijn eigen leerproces, en daar ook veel meer verantwoordelijkheid voor draagt. Hier ontstaat een vraagstuk ten aanzien van sturingsverantwoordelijkheid, afhankelijk van het type student en de fase van zijn of haar carrière.
Meer adaptief onderwijs kan leiden tot meer gepersonaliseerde- en flexibele leerwegen, maar dat vraagt uitwisseling van data over de voortgang van de student: learning analytics. Wilfred geeft aan: hoe meer data je verzamelt en gebruikt, des te groter de noodzaak tot ‘privacy by design’, een belangrijk vraagstuk voor het hoger onderwijs.
Ten slotte
De trends zijn geselecteerd mede op basis van een selectie-procedure tijdens de aftrap van het trendrapport. Hier ontstond een top 12 lijstje, op basis waarvan schrijfteams zijn samengesteld. Er zullen vast en zeker trends ontbreken, Wilfred beschrijft dat ook in zijn redactioneel. Bovendien gaan de technologische ontwikkelingen dermate snel, dat als deze oefening volgend jaar zou worden gedaan het heel goed mogelijk is dat beschreven trends op eens niet meer in de lijstjes van experts voorkomen, en ingeruild zijn voor de next hot topic. Dat gezegd hebbende, dit trendrapport geeft een interessant beeld van de mogelijke toekomst van het hoger onderwijs, maar is ook een mooie weergave van de expertise van verschillende SURF Special Interest Groups en netwerk.