Robert Schuwer, lector Open Educational Resources van Fontys Hogeschool ICT, verzorgde op de studiedag van de Vereniging van Hogescholen over het thema blended learning een keynote over open onderwijs in het HBO. Hieronder een beknopte weergave van de trends, kansen en vraagstukken die Schuwer benoemde in een zeer informatieve en overzichtelijke keynote.
Open onderwijs
Open onderwijs gaat volgens Schuwer over het toegankelijk maken van onderwijs voor zoveel mogelijk doelgroepen. Maar wat is open onderwijs? Bij een klassieke opvatting van open onderwijs bestaat er openheid (flexibiliteit?) in tijd, plaats, programma, tempo en toegang. Bijvoorbeeld de Open Universiteit. Bij een digitale opvatting is er sprake van gratis toegang tot leermaterialen onder een open licentie (hergebruik en aanpassen toegestaan) en toegang tot allerlei services (die hoeven niet gratis te zijn). Bijvoorbeeld de MOOC’s. Schuwer geeft aan dat bij veel MOOC’s er geen sprake is van gehele digitale openheid: leermaterialen mogen vaak niet hergebruikt worden. Bij open leermaterialen, of open educational resources (OER), heb je als gebruiker rechten: retail, re-use, remix, revise en redistribute (5R).
Trends en kansen
Schuwer noemt de Strategische Agenda Hoger Onderwijs en Onderzoek 2015-2025 waarin twee ambities worden geformuleerd die betrekking hebben op open onderwijs. In 2025:
1. stellen alle docenten aan NLse HO-instellingen hun onderwijsmateriaal open beschikbaar;
2. erkennen instellingen elkaars MOOCs en OER;
Hierbij geeft Schuwer wel aan: open onderwijs is een middel, en moet geen doel op zich zijn.
Adoptie van OER en open onderwijs in het hoger onderwijs is een duidelijke trend, zie bijvoorbeeld het Trendrapport Open en online onderwijs van SURF. Maar er zijn wel verschillen in adoptie tussen universiteiten en hogescholen. Zo is er bij universiteiten meer focus op het zelf publiceren van MOOC’s en in het HBO meer een focus op hergebruik. Deze focus is ook zichtbaar bij OER. Het verschil valt wellicht te verklaren door de onderzoeksfocus van universiteiten en hun globale oriëntatie, waarbij de focus van het HBO meer praktijkgericht gericht is met een focus op het onderwijs.
Open onderwijs biedt de volgende kansen voor hoger onderwijsinstellingen:
- als middel om kwaliteit van onderwijs te verbeteren;
- als middel om te innoveren in het onderwijs;
- als middel om de flexibiliteit te verhogen, in combinatie met campusonderwijs;
- als middel om kosten te reduceren;
- als middel om internationale zichtbaarheid te vergroten, door het publiceren van open leermaterialen;
Schuwer geeft aan dat we de pioniersfase voorbij zijn. Er is veel aandacht voor adoptie van open onderwijs en OER, ook in de context van leven-lang-leren waarbij nieuwe doelgroepen bereikt worden. Daarnaast is er steeds meer aandacht voor de effectiviteit van open onderwijs: gaat de student er ook beter door leren? Schuwer is voorzichtig positief, maar geeft aan dat er nog veel onderzoek verricht moet worden.
Adoptie van open onderwijs en OER vraagt een combinatie van strategieën: zowel top-down als bottom-up. Instellingen dienen een strategische visie op onderwijs te formuleren waar open onderwijs een onderdeel van is en na te denken over businessmodellen. Hierbij moeten instellingen ook meer met elkaar gaan samenwerken.
Tegelijkertijd vraagt open onderwijs digitale vaardigheden van docenten en staf, dit is nu nog niet voldoende. Ook moeten docenten leren hun materiaal durven delen, en leren om OER te vinden, te beoordelen op kwaliteit om ze vervolgens in te zetten. Duurzame ondersteuning van docenten en duurzame samenwerking tussen instellingen is belangrijk.
Enquete
Schuwer sloot zijn keynote af met de verwijzing naar een enquete over het gebruik van OER en MOOCs in het hoger onderwijs:
In de afgelopen jaren is de belangstelling voor gebruik van open leermaterialen en open online cursussen sterk gegroeid. Met name de Massive Open Online Courses (MOOC) hebben deze belangstelling aangewakkerd. Medio dit jaar heeft minister Bussemaker in haar strategische agenda HO2025 (“De waarde(n) van weten”) als ambities uitgesproken dat in 2025 alle docenten in het hoger onderwijs hun leermaterialen delen en dat instellingen elkaars MOOC’s gaan erkennen.
Om deze ambities realiteit te maken zal nog veel werk verricht moeten worden, zowel door instellingen als door de overheid en instellingsoverstijgende organisaties als SURFnet. Om beter te kunnen bepalen welke activiteiten daarvoor nodig zijn is het belangrijk een goed beeld te hebben van de huidige stand van zaken rondom publiceren en gebruik van zowel open leermaterialen als MOOC’s in het hoger onderwijs. Deze survey dient om dat beeld te verkrijgen.
Het invullen van deze survey kost ongeveer 10 minuten. Hoe meer personen binnen het hoger onderwijs deze survey invullen, hoe beter het beeld dat geschetst kan worden. We verzoeken u daarom om uw collega’s van andere afdelingen en/of met een andere functie te vragen deze survey ook in te vullen. Alvast veel dank voor de genomen moeite!