In het hoger onderwijs vinden wij dat studenten moeten (als in: de studenten vragen er meestal niet om) samenwerken. Ik vind dat ook.
Samenwerken met peers is een belangrijke vaardigheid die wij verwachten van professionals. Ik ervaar zelf dat ik in dit soort situaties de studenten soms/vaak moet overtuigen van het leereffect van samenwerken. Ik herken al snel de vermoeide blikken, met name bij de wat autonomere studenten. En terecht. Het proces van samenwerken kan een moeizaam en frustrerend proces zijn en in de weg staan van een positief leerresultaat. Aan de andere kant is het werken in een goed team een bijzondere ervaring met vaak een goed eindresultaat.
Waarom verloopt de samenwerking bij het ene team wel effectief, en bij het andere niet? Op deze vraag promoveerde vorige week mijn collega van het lectoraat eLearning en de masteropleiding Leren & Innoveren Jos Fransen bij de Open Universiteit.
Jos Fransen analyseerde de teamontwikkeling van een aantal leerteams in de lerarenopleiding. Welke factoren maken dat een leerteam effectief is en zijn die factoren te beïnvloeden? Met deze kennis zou je in een beginsituatie een team gericht kunnen trainen om effectief te zijn en kun je als docent gericht interventies plegen om het proces te begeleiden/sturen.
Er is veel onderzoek gedaan naar het samenwerken in organisaties, maar veel minder in de context van onderwijs. Daar zitten veel verschil tussen, onder andere dat in organisaties er vaak gekozen wordt om samen te werken, iets wat in het onderwijs vaak niet het geval is: studenten moeten samenwerken. Ook is binnen een team in een organisatie een veel helder beeld over het eindproduct dat gerealiseerd moet worden. Er bestaat al snel een shared mental model, een gedeelde visie, over het eindproduct, maar ook over de wijze van samenwerking. Bij een leerteam in het onderwijs is het vaak lastiger om deze gedeelde visie over product en samenwerking te realiseren, en dat heeft gevolgen voor het leerresultaat.
De conclusie uit het onderzoek van Jos is dat als deze visie in het beginstadium van samenwerken wordt ontwikkeld, de teams effectief zijn. In deze teams is er vaak sprake van onderling vertrouwen. Gedurende het proces van samenwerken krijgt het steeds meer zicht op de taak die moet worden uitgevoerd, maar ook over de specifieke kwaliteiten van de teamleden die gericht kunnen worden ingezet in het realiseren van de taak. In het proces van samenwerken doorloopt een leerteam verschillende fases, bijvoorbeeld als de deadline nadert, en telkens moet er een strategie bepaalt/bijgesteld worden. En de conclusie uit het onderzoek is dat dat alleen goed lukt als er sprake is van onderling vertrouwen en een gedeelde visie.
Het onderzoek van Jos Fransen heeft een meetinstrument opgeleverd. Deze team tester meet de teameffectiviteit bij leerteams in de verschillende fasen van samenwerken. Het maakt de ontwikkeling van de teams zichtbaar en in welke mate er sprake is van een gedeelde visie op product en samenwerken, de belangrijkste voorspeller van teameffectiviteit. Op basis van deze informatie kan de docent interventies plegen om het team te begeleiden.
Een indrukwekkend proefschrift, dat ik van een afstandje tot stand heb zien komen, dat zeer relevant is voor het leren in teams in het (hoger) onderwijs. Samenwerkend leren moet weloverwogen worden ingezet in het leerproces, en de inzichten dragen hier toe bij. Het proefschrift maakt eens te meer duidelijk hoe complex samenwerkend leren in teams is, en ook Jos Fransen geeft aan dat er nog vele zaken verder uitgewerkt dienen te worden. Zo is de relatie tussen de effectiviteit en het gewenste leerresultaat zeer complex en zijn er nog vele andere variabelen die een rol spelen.
Als de samenvatting online komt, plaats ik op deze plek een link.
via Onderzoek: Gedeelde visie vergroot effectiviteit werkgroep studenten – Open Universiteit en Promotieonderzoek samenwerkend leren en teameffectiviteit.