Over Ray en leiderschap

Vlak voor de vakantie had ik een teambijeenkomst van de masteropleiding Leren & Innoveren. Ter voorbereiding werd ons onder andere gevraagd om bovenstaande video te bekijken met fragmenten uit de film Ray. De fragmenten betreffen de relatie tussen Ray (Charles) en zijn moeder die in de context van de teambijeenkomst gebruikt werd als een metafoor voor leiderschap.

Ray
In de fragmenten zien we hoe een jonge Ray blind wordt en hiermee leert om te gaan. De moeder van Ray voedt haar zoon op. Ray moet leren om te vertrouwen op zijn andere zintuigen en zijn geheugen. De moeder stelt zich streng op, ze duld geen tranen en medelijden. Ze doet het één keer voor, helpt bij de tweede keer, maar bij de derde keer moet Ray het zelf doen. Want zo zal het gaan in de wereld.

Verderop in het fragment zien we Ray vallen in de kamer en roepen om de hulp van zijn moeder. De reactie van de moeder is om te helpen, maar ze doet het bewust niet. Op een gegeven moment staat Ray op en loopt zelf door de kamer, hij gebruikt zijn andere zintuigen en zijn geheugen. Hierdoor merkt hij uiteindelijk ook zijn moeder op, die alles heeft gezien en in de kamer bleef.

Leiderschap
De relatie tussen de moeder en Ray werd in de bijeenkomst gebruikt als metafoor tussen de leidinggevende en de werknemer. Leiderschap dat zich richt op het leren en ontwikkelen van het individu, door niet te focussen op de handicap of wat er niet is, maar krachtige eigenschappen sterker te maken, door zich te richten op wat er wel is. Leiderschap waarbij de leidinggevende het individu helpt om het zelf te doen door op een gegeven moment ook afstand te nemen (maar niet weg te gaan) en het individu de ruimte, vertrouwen, maar ook verantwoordelijkheid te geven om het zelf te doen. Met als resultaat een individu die vanuit zijn kracht handelt. Leiderschap gericht het leren van de individu. Transformatief leiderschap.

Dochter
Het bekijken en bespreken van deze video roept veel associaties bij mij op. Mijn dochter heeft een handicap en ik herken als ouder veel in het fragment. De focus op het ontwikkelen van zelfredzaamheid en zelfrespect bij je dochter, door je vooral te richten op haar sterke kwaliteiten. En ik herken het dilemma van de moeder: je wilt niets liever dan direct helpen, maar je weet dat je soms beter helpt door afstand te nemen (wat vaak genoeg (gelukkig) ook niet lukt). En dat je dochter het vertrouwen heeft dat wij in de buurt zijn. En hoe trots je bent als het je dochter lukt.

Persoonlijk
Ik kijk ook naar mijzelf. Ik heb zelf ook een handicap waarmee ik de laatste jaren worstel. Het meedogenloze perfectionisme. Waarbij ik moet leren om vertrouwen te hebben in mijn eigen kracht en niet continu de focus te hebben op wat niet goed gaat. Zowel in mijn prive als in mijn werk weet ik dat ik ruimte heb om te leren, dat men vertrouwen heeft in mij als persoon. Aan mij om na het vallen weer op te staan, te vertrouwen op mijn zintuigen en te ervaren. Persoonlijk leiderschap te nemen.

Team
In de context van het team waarin ik werk had ik andere associaties. De fragmenten uit de video roepen een traditioneel beeld op van leiderschap, een formele relatie tussen leidinggevende en werknemer. Positioneel leiderschap. In ons team is er eerder sprake van een community of practice, met een unieke dynamiek gericht op het zo optimaal mogelijk begeleiden van studenten in een masteropleiding.

In 2009 ben ik gevraagd om deel uit te maken van het team, een half jaar later dacht ik dat ik niet geschikt was voor het team en wilde ik stoppen. Ik had toen een belangrijk gesprek met de opleidingsmanager die mij eigenlijk mededeelde dat stoppen geen optie was. Zij legde mij toen uit op basis van welke eigenschappen zij mij bij het team wilde hebben, hoe dat aansloot bij de eigenschappen van de andere teamleden, en dat ik deel uitmaakte van een leergemeenschap waarin er ruimte en vertrouwen moet zijn om te leren met en van elkaar. Een van de belangrijkste lessen in mijn professionele carrière.

En zo heeft iedereen in ons team zijn eigen rol ontwikkeld, gebaseerd op zijn eigen expertise en kracht. En vanuit die kracht proberen we allemaal onze verantwoordelijkheid te nemen om doelen te bereiken. En zo is de som meer dan het geheel van delen. Gespreid leiderschap, waar Joseph Kessels o.a. over schreef. Via hem ken ik ook het Orpheus Chamber Orchestra, een metafoor voor leiderschap dat beter aansluit bij ons team.