In bovenstaand college van de Universiteit van Nederland spreekt prof. dr. Marinka Kuijpers over het maken van keuzes in de context van loopbaanontwikkeling. Wat wil je later worden als je groot bent? Wij leven in een maatschappij waar we steeds meer geconfronteerd worden met keuzes over je toekomst. Kiezen is moeilijk. Een thema dat goed past in deze reflectieve dagen zo aan het einde van het jaar.
Kiezen
De vraag ‘wat wil je later worden als je groot bent’ is een complexe vraag die we voorleggen aan jongeren. Jongeren bladeren door de folders bij de decaan, doen allerlei loopbaantesten, met het idee dat ze een keuze maken voor de rest van hun leven. Maar de maatschappij en het werk verandert voortdurend. Je maakt je hele leven keuzes. Bovendien, geeft Kuijpers aan, zijn we steeds meer zelf verantwoordelijk voor de zingeving: een leven lang leren en kiezen voor werk dat bij jou kwaliteiten past, waar je achter staat. Goed kiezen is dus enorm belangrijk. Slechte keuzes hebben maatschappelijke gevolgen. En dat levert keuzestress op.
Hoe kiezen we (goed)?
Kuijpers legt uit dat we bij het maken van keuzes twee denksystemen inzetten. Denksysteem 1 betreft het snelle systeem van ons oude brein. We maken keuzes op basis van voorkeuren en ervaringen, en dat gaat bijna automatisch, onder invloed van onze directe omgeving maar ook via televisie en Internet. Hoewel kinderen die naar Freek Vonk kijken kiezen er voor om bioloog te worden, en gaan dat in de toekomst ook daadwerkelijk studeren?
Denksysteem 2 betreft het langzame systeem van het nieuwe brein. In dit systeem verlenen we betekenis aan de voorkeuren en ervaringen. We reflecteren. Dit kost inspanning en dat vinden we niet zo prettig. Beide systemen heb je echter nodig bij het goed kiezen. Kuijpers geeft aan dat jongeren hierbij begeleiding nodig hebben omdat juist dat nieuwe systeem nog onvoldoende ontwikkeld is. Ik schreef eerder een blogpost over de ontwikkeling van de hersenen bij adolescenten.
Loopbaancompetenties
De begeleiding bij beroepskeuzes in het onderwijs is vaak gericht op advies. Kuijpers geeft aan dat als je wil dat jongeren anders kiezen je ze ook anders moet aanspreken. Samen onderzoeken wat het beste bij de jongeren past. De jongeren leren om invloed uit te oefenen op de eigen loopbaan. Hiervoor beschrijft Kuijpers vijf loopbaancompetenties:
1. Kwaliteitenreflectie. Reflecteren op de ervaringen. Waar ben ik goed in, waar kan ik nog beter in worden.
2. Motievenreflectie. Wat vind je heel belangrijk in het werk wat je doet?
De uitkomst van deze reflectie, waarbij Kuijpers aangeeft dat dit lastig is want het betreft een combinatie van de twee denksystemen, geeft richting aan:
3. Werkexploratie. Onderzoek verrichten naar werkzaamheden. Kan ik in deze baan mijn kwaliteiten en motieven kwijt (verdiepen), kan ik die ook in andere beroepen kwijt (verbreding).
4. Loopbaansturing. Stappen nemen om kansen te creëren, op basis van nieuwsgierigheid. Dat vraagt het durven nemen van risico’s, en dat is lastig voor mensen die graag in hun comfortzone blijven.
5. Netwerken. Je verbinden met een netwerk is een belangrijke voorwaarde voor succes, stelt Kuijpers. Mensen in netwerken zijn mensen die werk doen dat ze belangrijk vinden, waar ze hun talenten kunnen ontwikkelen. Opereren in netwerken is iets dat jongeren moeten leren.
Mindset
In een maatschappij van leven lang leren wordt het kiezen over je eigen toekomst steeds moeilijker en is het belangrijk dat je doet waar je in geloofd. Het inzetten van de loopbaancompetenties wordt bepaald door je mindset: heb je een fixed of een growth-mindset? Over mindsets schreef ik al eerder.
Motievenreflectie hangt negatief samen met loopbaansucces. Mensen die niet lekker in hun vel zitten gaan meer reflecteren op hun motieven waardoor ze minder goed in beweging komen om de andere competenties in te zetten. Daarom is het zo belangrijk om jongeren te begeleiden in het ontwikkelen van een groeimindset.
Ontdekken wat je belangrijk vindt en er voor gaan!
Het college van Marinka Kuijpers is één in een reeks van vijf colleges over het thema Leren leren, te vinden via de Universiteit van Nederland.