Ervaringen met online discussieforum

Studenten van de masteropleiding Leren & Innoveren, de groep waar ik studiebegeleider van ben, denken na over hoe de elektronische leeromgeving (Moodle) het beste kan ondersteunen bij het inhoudelijk voorbereiden op de f2f-bijeenkomsten van de opleiding. In eerste instantie werd studenten gevraagd om ter voorbereiding op verwerkingssessies vragen en opmerkingen te posten over de literatuur, die vervolgens verzameld werden door moderatoren (ook studenten). Nu hebben de studenten er voor gekozen om zich op een andere manier voor te bereiden, namelijk door het reageren op stellingen in het discussieforum. Het doel is om bijdragen uit te lokken (meer participatie) en de online discussie inhoudelijk dieper te voeren.

Een interessant proces, waar we met elkaar (studenten en begeleiders) op zoek zijn naar een geschikte vorm waarvan de groep zegt: dit helpt ons in de literatuurverwerking, dit motiveert om bij te dragen en zo ondersteunt het de f2f-bijeenkomsten. Als studiebegeleider begeleid ik dit proces. Even wat punten op een rijtje zetten.

Voordelen

1. De student hoeft niet te wachten tot een f2f-bijeenkomst om een vraag te stellen en bovendien is een vraag op het forum voor iedereen zichtbaar: om bij aan te sluiten, aan te vullen of te beantwoorden.
2. De student kan zelf bepalen wanneer en waar hij wil bijdragen aan de discussie. Een online forum is plaats- en tijdsonafhankelijk en ondersteund a-synchrone communicatie.
3. Daardoor kan de student zichzelf meer tijd gunnen om na te denken over een bijdrage of reactie, wat hopelijk ten goede komt aan de kwaliteit van de discussie. De discussie kan daarmee diepgaander mee worden gevoerd.
4. Als dat laatste het geval is dan kan de f2f-bijeenkomst anders ingericht worden. Er ontstaat meer ruimte voor verdieping en verbreding van de thema’s.
5. Het formuleren van een bijdrage of reactie is op zichzelf al een goede oefening. Het kan de student helpen om zijn gedachten te verwoorden en te relateren aan theorie en praktijk, en dit kan vaak tot nieuwe inzichten leiden.
6. De ‘stille’ student voelt zich wellicht veiliger om zijn of haar mening en argumenten in te brengen in de discussie.
7. Je leert omgaan met het geven en ontvangen van feedback, een belangrijke communicatieve- en onderzoeksvaardigheid.
8. In een discussie wordt er vanuit verschillende perspectieven geredeneerd. Daar leer je van. Een online discussieforum maakt het eenvoudiger om deze verschillende perspectieven te analyseren.
9. De discussie blijft bewaard.
10. Als docent heb ik liever de vragen en opmerkingen over de literatuur in een online forum, netjes georganiseerd en in de juiste context, dan dat mijn e-mailbox vol loopt (maar dat is een persoonlijke voorkeur).

Nadelen
Nadelen van het werken met een online discussieforum zijn:

1. Het plaats- en tijdsonafhankelijke karakter van een online forum betekent ook dat het even kan duren voordat er ritme ontstaat in de discussie. Het kan even duren voordat er gereageerd wordt, en de kans is aanwezig dat de reacties niet het antwoord opleveren waar naar gezocht werd.
2. Een discussie kan stil vallen doordat er weinig tot geen bijdragen van studenten worden gepost.
3. Het tegenovergestelde kan ook gebeuren waardoor er een onoverzichtelijke geheel van bijdrage ontstaat,  on- en offtopic door elkaar.
4. De non-verbale communicatie ontbreekt, belangrijk in een discussie. Het gebruik van smilies kan iets bijdragen, maar wordt niet altijd goed geintepreteerd door anderen.
5. De discussie kan gevoerd worden door een kleine, actieve groep studenten, waardoor de rest ‘meelift’ of zich niet geroepen voelt om bij te dragen. Dit proces versterkt weer de actieve groep studenten. Gevolg is dat er een eenzijdige discussie ontstaat tussen de zelfde mensen waardoor de leeropbrengst minder wordt.
6. Met een online discussieforum bereik je niet iedere student. Er zijn verschillende leerstijlen. Sommige studenten zullen echt beter gebaat zijn bij een actieve discussie tijdens een f2f-bijeenkomst.

Open source en eigenaarschap
Studenten zijn (mede-)eigenaar van de elo. Dit is ook een argument geweest om te kiezen voor Moodle, een open source applicatie. De elo heeft als doel het verbinden van de persoonlijke leeromgevingen van de student met die van de opleiding. De student is eigenaar van zijn persoonlijke leeromgevingen en daarom vinden we dat de student ook eigenaar moet  zijn van de elo. Een open source elo geeft de student meer ruimte om invloed uit te oefenen op de inrichting ervan, zodat deze het leren en studeren optimaal kan ondersteunen. Maar zoals gezegd: dit is een proces.

e-Moderatoren en eigenaarschap
De studiebegeleiders en de studenten (zij wisselen elkaar af) zijn e-moderatoren. Als moderator kun je een aantal interventies uitvoeren om de discussies in de juiste banen te begeleiden. Het is vanzelfsprekend dat moderatoren ‘aanwezig’ dienen te zijn en zich actief mengen in de dialoog. Dit lokt weer andere bijdragen uit, en uiteindelijk moet dit tot verdieping leiden. Een interventie die nu wordt toegepast is de focus op het reageren op stellingen in plaats van het posten van vragen/opmerkingen.

Ik doe dit ook regelmatig met mijn studenten op de lerarenopleiding. Ik voeg dan spelregels toe, bijvoorbeeld minimaal 1x reageren op de stelling met argumenten uit literatuur x en min. twee reacties op bijdragen van anderen. Bij deze groep doen we dat vooralsnog niet, zij zijn nl. mede-eigenaar van de elo, en moeten zelf inschatten het participeren in de elo hun het beste kan helpen bij de studie. Als studenten er voor kiezen om het niet te doen, dan is dat zo. We voeren eerst de discussie over hoe we de elo het beste kunnen inzetten, voordat we verdere afspraken kunnen maken.

Als begeleiders vinden we uiteraard wel dat alle studenten zoveel mogelijk moeten bijdragen, naar eigen kracht. We zijn van mening zijn dat het helpt bij het verwerken van de literatuur, er een  inhoudelijke verdieping van de theorie kan plaatsvinden met als gevolg een waardevolle f2f-bijeenkomst en het belangrijke communicatieve vaardigheden traint die bij de rolontwikkeling van een masterstudent horen. We vinden dat het een goede manier is om van elkaar te leren. We praten dan ook wel eens over of de bijdragen van de studenten niet moeten meenemen in de beoordeling of  afspraken te maken over quota. Vooralsnog maken we gezamenlijk  afspraken over vorm, mate van bijdragen en de kwaliteitsaspecten. Het zijn tenslotte studenten van de masteropleiding Leren & Innoveren.

Samenhang
Het belangrijkste leerpunt van de afgelopen periode bij het inzetten van een online discussieforum is dat het door alle betrokkenen moet worden gezien als een volwaardig onderdeel van de opleiding. Als er op de f2f-bijeenkomsten niet verder gebouwd wordt op de activiteiten in de fora, dan ontbreekt er samenhang. Dat motiveert niet om te participeren. De doelstellingen van de f2f-bijeenkomsten en die van de discussiefora moeten elkaar aanvullen.

Als e-moderator geef ik de studenten veel vrijheid om met elkaar uit te zoeken wat werkt en wat niet. Ik begeleid dit proces wel, maar dat moet zichtbaarder. Zo kan ik bijvoorbeeld op de f2f-bijeenkomsten aandacht schenken aan de forum-activiteiten en voorbeelden laten zien van bijdragen die werken (of niet) en op basis daarvan gezamenlijk afspraken te maken.

Door het schrijven van deze blogpost heb ik weer een aantal zaken opgefrist en ideeën gekregen om het proces verder te begeleiden.

Afbeelding: learning2share.blogspot.com